آشنایی با سیستم های آبیاری نوین (تحت فشار)

آبیاری تحت فشار

روش های آبیاری تحت فشار بسیار متنوع است، ولی به طور کلی به دو گروه عمده شامل موارد زیر تقسیم می شوند:

v    آبیاری بارانی    (Sprinkler Irrigation) 

v    آبیاری موضعی (Localized Irrigation)

-   آبیاری بارانی برای زراعت مناسب است و تمام سطح زمین در این روش خیس می شود و آبیاری قطره ای جهت آبیاری باغات و زراعات مناسب است و در این روش بخشی از زمین که منطقه فعالیت ریشه هاست خیس می شود.

شبکه آبیاری تحت فشار

به مجموعه تاسیسات ، وسایل و تجهیزاتی که به منظور اجرای یک پروژه آبیاری تحت فشار مورد استفاده قرار می گیرد، شبکه آبیاری تحت فشار می گویند.

وسایل خروجی آب

در روش های آبیاری بارانی----------آبپاش ها

در روش های آبیاری موضعی---------گسیلنده ها

-   دبی خروجی از گسیلنده ها به مراتب کمتر از دبی خروجی از آبپاش ها می باشد و لذا روش های آبیاری موضعی را خرد آبیاری نیز می گویند.

لوله لترال (Lateral)

لوله لترال آخرین انشعاب خطوط لوله در شبکه آبیاری تحت فشار است و وسایل خروجی یعنی آبپاش ها یا گسیلنده ها بر روی آن نصب می شود. در روش آبیاری بارانی به لوله لترال «بال آبیاری» نیز گفته می شود.

لوله مانیفولد (Manifold Pipe)

در روش های آبیاری موضعی ، لوله مانیفولد به عنوان رابط لوله های لترال موجود در یک واحد آبیاری با لوله آب آور عمل نموده و آب مورد نیاز لوله های لترال و در نهایت گسیلنده ها را تامین می کند.

واحد آبیاری

واحد آبیاری کوچک ترین محدوده از گستره یک شبکه آبیاری تحت فشار است که در آن مساحت مشخصی تحت آبیاری قرار می گیرد.

انواع روش های آبیاری بارانی

انواع روش های آبیاری بارانی بر اساس نحوه تعویض تجهیزات واحد آبیاری به دو گروه عمده شامل روشهای زیر تقسیم می شود:

1)     روش های غیر مکانیزه (کلاسیک)

2)     روش های مکانیزه (دستگاه های آبیاری)

-   عمدتا در روش غیر مکانیزه (کلاسیک) از نیروی کارگری جهت انجام جابجایی تجهیزات آبیاری یک واحد استفاده می شود این در حالی است که در روش مکانیزه از نیروی موتور جهت جابجایی استفاده می شود.

-   به طور کلی روش های مکانیزه شامل دستگاه های آبیاری و روش های غیر مکانیزه شامل سیستم های آبیاری کلاسیک است.

انواع روش های آبیاری بارانی

1)     غیرمکانیزه(کلاسیک) : که شامل موارد زیر می باشد

کلاسیک کاملا متحرک                                                  Portable

کلاسیک نیمه متحرک                                       Semi-Portable

 کلاسیک ثابت آبپاش متحرک               Semi-permanent         

کلاسیک کاملا ثابت                                                                   Permanent 

کلاسیک شیلنگی با قرقره کوچک

2)     مکانیزه : که شامل موارد زیر می باشد                               

دستگاه ویل موو (رول لاین) یا آبفشان غلطان             Wheel Move

دستگاه گان یا آبفشان قرقره ای                                          Gun  

دستگاه سنترپیوت یا آبفشان دوار                         Center Pivote

دستگاه لینیر یا آبفشان خطی                                                                 Linear

انواع روش های آبیاری موضعی

انواع روش های آبیاری موضعی بر اساس نوع گسیلنده مورد استفاده تقسیم بندی می شوند و شامل روش های زیر می باشند:           

                       خطی               Line Source         

      قطره ای

                       نقطه ای Point Source          آرایش یک ردیفه

                                                                     آرایش دو ردیفه

                                                                     آرایش لوپ حلقه ای

       اسپری – افشان

      میکروجت – ریزپاش

      بابلر – حبابی

      تراوا

      تیپ – نوار آبیاری

      مه پاش

      سفالی

      زیر سطحی

      ثقلی کم فشار

-   با توجه به کوچک بودن روزنه خروجی آب در روش های آبیاری تحت فشار مخصوصا روش های آبیاری موضعی و به منظور جدا کردن مواد معلق موجود در آب آبیاری ، از تجهیزات تصفیه شامل حوضچه های رسوب گیر ، هیدروسیکلون ، صافی توری و صافی دیسکی استفاده می شود.

-   راندمان آبیاری قطره ای 95%  ، راندمان آبیاری بارانی 70% و راندمان آبیاری با روش های سنتی از 50% فراتر نمی رود.

مزایای آبیاری قطره ای

§         صرفه جویی در میزان آب مصرفی

§         افزایش میزان محصول

§         عدم تماس آب با میوه و برگ و ساقه و تنه ی درخت

§         ساده بودن انجام عملیات آبیاری

§         عدم تاثیر وزش باد بر آبیاری (در مقایسه با سیستم آبیاری بارانی)

§         احتیاج به نیروی کارگری کمتر به علت ثابت بودن اجزا

§         امکان افزودن کود شیمیایی محلول در آب (راندمان توزیع کود در این روش به حداکثر خود می رسد)

§         کاهش رویش علف هرز و در نتیجه کاهش هزینه مبارزه با آن

§         افزایش مرغوبیت و کیفیت محصول

§         امکان آبیاری در اراضی شیب دار و ناهموار

معایب آبیاری قطره ای

§        بالا بودن هزینه سرمایه گذاری سیستم

§        مساله گرفتگی قطره چکان ها

§        مساله شوری خاک و کیفیت آب آبیاری

§        محدود شدن ریشه

مزایای آبیاری بارانی

§        صرفه جویی در مصرف آب و توزیع یکنواخت آب در مزرعه

§        امکان آبیاری اراضی دارای شیب زیاد بدون نیاز به تسطیح اراضی

§        امکان آبیاری با منبع آبی کم که در آبیاری سطحی نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد.

§        امکان آبیاری در خاک های کم عمق که اغلب قابل تسطیح نیستند.

§        در شرایط آب و هوایی مختلف و برای انواع مختلف گیاهان

§        با این روش می توان جریان سطحی آب و فرسایش خاک را به صفر رساند.

§        مقدار نیروی کارگری لازم در مقایسه با آبیاری سطحی کم بوده و در موارد لازم می توان سیستم را مکانیزه کرد.

معایب کلی آبیاری بارانی

§       هزینه اولیه سیستم زیاد است.

§       سموم آفت کش و قارچ کش را از روی برگ ها می شوید.

§       در مواردی که کشاورزان نوبتی از آب استفاده می نمایند ، استفاده از این سیستم بدون داشتن مخزن ذخیره آب با دشواری مواجه است.

§       در آبیاری بارانی کیفیت آب محدودیت زیادتری ایجاد می نماید ، بسیاری از آب هایی که در این روش ثقلی قابل استفاده اند را در آبیاری بارانی نمی توان مورد استفاده قرار داد.

§       در مناطق باد خیز مقدار تلفات آب زیاد و یکنواختی آبیاری پایین است به طوری که باید باد را بزرگترین عامل بازدارنده ی آبیاری بارانی به شمار آورد.

§        در هوای گرم ، خنک شدن و تبخیر باعث تلفات آب می گردد . ذکر این نکته ضروری است که این تبخیر تا حدودی باعث خنک شدن محیط برگ شده و از صدمات ناشی از گرمای زیاد جلوگیری می کند.

§        در نقاط دورافتاده ی ایران که کمتر دسترسی به متخصص و لوازم یدکی می باشد ، در صورتی که موتور پمپ و سایر قسمت های سیستم نیاز به تعمیرات داشته باشد ، ممکن است انجام تعمیرات باعث تاخیر در امر آبیاری شده و به محصول خسارت وارد شود.